Besjoch de boarne foar Ingelsk

← Ingelsk

Jump to navigation
Jump to search

Jo hawwe gjin rjocht ta dizze side te bewurkjen om de folgjende reden:

Your IP address is in a range which has been blocked on all wikis.

The block was made by -revi (meta.wikimedia.org).
The reason given is Open proxy: Leaky webhost: Contact stewards if you're affected.

Start of block: 20 apr 2018, 16.52

Expiration of block: 20 apr 2020, 16.52

You can contact -revi to discuss the block.
You cannot use the "E-mail dizze meidogger" feature unless a valid email address is specified in your account preferences and you have not been blocked from using it.
Your current IP address is 2a02:4780:bad:11:fced:1ff:fe11:313, and the blocked range is 2A02:4780:BAD:0:0:0:0:0/48.
Please include all above details in any queries you make.

Jo kinne de boarnetekst fan dizze side besjen en kopiearje:

==Skiednis==<br/>It Ingelsk kin opdield wurde yn trije [[histoarysk]]e taalstadia:<br/>* [[550]] – [[1066]]: it [[Aldingelsk]] (of Angelsaksysk)<br/>* [[1066]] – [[1500]]: it [[Midingelsk]]<br/>* [[1500]] – no: it [[Nijingelsk]]<br/>Ta yllústraasje fan 'e ferskillen tusken dizze trije taalstadia it folgjende foarbyld:<br/> Midingelsk:<br/><br/>[[File:Beowulf_Cotton_MS_Vitellius_A_XV_f._132r.jpg|right|thumb|180px|De iepening fan it [[Aldingelsk]]e [[epos]] ''[[Beowulf]]'': ''Hƿæt ƿē Gārde / na ingēar dagum þēod cyninga / þrym ge frunon...'']]<br/>De Nijingelske perioade kin noch fierder opdield wurde yn:<br/>* [[1500]] – [[1700]]: it [[Ier Modern Ingelsk]]<br/>* [[1700]] – no: it [[Modern Ingelsk]]<br/><br/>===Aldingelsk===<br/>Aldingelsk<br/>De âldste foarm fan it Ingelsk wurdt it [[Aldingelsk]] of ek wol it [[Angelsaksysk]] neamd. Dat ûntjoech him út in stikmannich [[Noardwestgermaanske talen|Noardwestgermaanske]] [[dialekt]]en dy't oarspronklik by de [[Noardsee]]kust lâns sprutsen waarden, fan [[Jutlân]] fia wat no [[Sleeswyk-Holstein]] en [[Nedersaksen]] is, oant yn [[Westerlauwersk Fryslân]]. Lju út dy kriten, de [[Saksen (folk)|Saksen]], [[Angelen]] en yn mindere mjitte ek [[Jutten]] en [[Friezen]], ferlieten yn 'e rin fan 'e [[fyfde iuw]], ûnder it [[Grutte Folkeferfarren]], harren wengebieten om har [[Angelsaksyske kolonisaasje fan Grut-Brittanje|op 'e Britske Eilannen te fêstigjen]]. Dy kolonisten kamen mei-inoar de [[Angelsaksen]] te hjitten, in gearlûking fan 'e [[etnonym|etnonimen]] 'Angelen' en 'Saksen'. Omtrint [[550]] wiene der safolle ferskillen ûntstien tusken de dialekten fan 'e Angelsaksen en de taalfarianten fan harren op it [[Jeropa|Jeropeeske]] [[fêstelân]] efterbleaune sibben, dat der foar it earst sprutsen wurde koe fan in Angelsaksyske taal. Tsjin 'e [[sânde iuw]] hie it Angelsaksysk yn [[Ingelân]] en súdlik [[Skotlân]] in dominante posysje oernommen fan it [[Mienbrytoanysk]], in [[Keltyske talen|Keltyske taal]], en it [[Latyn]] (dat ûnder de iuwen fan [[Romeinen|Romeinske]] oerhearsking op 'e Britske Eilannen woartelsketten hie).<br/><br/>It Aldingelsk koe opdield wurde yn fjouwer dialekten: it fan oarsprong Angelske [[Mersiaansk]] en [[Noardumbrysk]] en it fan oarsprong Saksyske [[Kentysk]] en [[Westsaksysk]]. Trochdat it [[Keninkryk Wesseks]] yn 'e [[njoggende iuw]] de oare [[Heptargy|Angelsaksyske keninkriken]] oermânsk waard, wist it Westsaksysk him úteinlik ta de [[skriuwtaal|standertskriuwtaal]] te ûntwikkeljen. Sadwaande is yn dat dialekt bgl. it ferneamde [[epos]] ''[[Beowulf]]'' skreaun. De oare dialekten wiene lykwols gjin dearinnende wegen, want it Westsaksysk strûpte der letter ûnder, en it moderne Ingelsk komt fierhinne fuort út it Mersiaansk, wylst de [[Skotsk]]e taal fuortboude op 'e grûnslach fan it Noardumbryske dialekt. It Aldingelsk waard yn 't earstoan [[skriuwen|skreaun]] yn [[runen]], mar fan 'e [[sechsde iuw]] ôf waard in oanpaste foarm fan it [[Latynske alfabet]] brûkt, dat de op runen basearre [[letter]]s [[wynn]] (ƿ, foar de 'w' fan "skowe") en [[thorn (letter)|thorn]] (þ, foar de [[stimleaze th]] fan ''thin'') omfieme, en teffens de oanpaste Latynske lettertekens [[eth]] (ð, foar de [[stimhawwende th]] fan ''this'') en [[Æ|ash]] (æ, foar in [[fokaal]] dy't liket op 'e e fan "pet", mar fierder tebek yn 'e mûle útsprutsen wurdt).<br/><br/>===Midingelsk===<br/>Apart<br/>De [[Normandyske Ynvaazje]] fan [[1066]] wurdt yn 'e regel oanholden as it begjinpunt fan it [[Midingelsk]], mar de ûntwikkeling fan 'e Ingelske taal fan Aldingelsk nei Midingelsk wie feitliks in iuwenlang proses fan stadige feroarings. Foar in part kamen dy fuort út 'normale' taalûntwikkeling, mei't libbene talen altyd oan it feroarjen binne. Mar dêrnjonken ûndergie it Ingelsk ek in sterke ynfloed fan it [[Aldnoarsk]] nei't it noarden fan Ingelân yn 'e [[8e iuw|achtste]] en de [[njoggende iuw]] fierhinne troch [[Noaren (folk)|Noaren]] [[kolonisearre]] waard. Hoewol't dy kolonisten úteinlik opgiene yn 'e Ingelske befolking, lieten se dúdlike [[taalkunde|linguïstyske]] spoaren nei. Dy waarden allinne mar fuortsterke doe't hiel Ingelân tusken [[1013]] en [[1042]] troch de [[Denemark|Denen]] oerhearske waard. Sa kaam it Ingelsk bygelyks oan [[wurd]]en as ''tree'' ("beam") en ''egg'' ("aai"), en teffens waarden de Angelsaksyske [[foarnamwurd]]en ''hie'', ''him'' en ''hera'' ferfongen troch de op it Aldnoarsk basearre ekwivalinten ''they'' ("sy", [[meartal]]), ''them'' ("harren"), resp. ''their'' ("harren", [[besitlik foarnamwurd|besitlik]]).<br/><br/>Dat de Normandyske Ynvaazje en de ferovering fan it [[Keninkryk Ingelân]] troch [[Willem de Oermasterder]] útkeazen is as it brekpunt tusken de Aldingelske en Midingelske tiidrekken, komt om't dat it begjin wie fan in tige grutte ynfloed dy't op it Ingelsk útoefene waard troch it [[Aldnormandysk]], in [[Romaanske talen|Romaanske taal]] dy't nau besibbe wie oan it [[Frânsk]]. Dat wie trouwens in twasidich proses, en úteinlik soe it Aldnormandysk him yn Ingelân troch de ynfloed fan it Ingelsk ûntjaan ta it [[Anglo-Normandysk]]. Nei de Normandyske Ynvaazje wie it iuwenlang sa dat de Ingelske [[adel]] Anglo-Normandysk spriek, wylst it sljochtwei folk Ingelsktalich wie. Sadwaande bestie de Normandyske ynfloed fierhinne út de ynfier fan in wiid ferskaat oan [[lienwurd]]en dy't benammen te krijen hiene mei dingen dêr't de adel him mei dwaande hold: [[polityk]], it [[rjocht]] en [[oarloch]]fiering, wylst der gjin of amper Normandyske lienwurden oernommen waarden op it mêd fan bgl. de [[lânbou]] of de [[fiskerij]].<br/>[[File:Canterbury Tales.png|thumb|250px|left|In [[houtfyk]] fan [[William Caxton]] syn twadde [[edysje]] fan ''[[The Canterbury Tales]]'', printe yn [[1483]].]] <br/><br/>Behalven troch de oername fan in grut tal útlânske lienwurden ûnderskate it Midingelsk him ek troch in yngeande ferienfâldiging fan it Aldingelske [[namfal]]lesysteem, nei alle gedachten om it Aldingelsk mear mei it Aldnoarsk yn oerienstimming te bringen, dat in oar stelsel fan [[ferbûging (taalkunde)|ferbûgings]] hie, mar dêr't it [[morfology (taalkunde)|morfologysk]] tige op liek. Yn elts gefal gie it ûnderskie tusken de [[nominatyf]] (earste namfal) en de [[akkusatyf]] (fjirde namfal) ferlern, útsein yn [[persoanlike foarnamwurden]], ferdwûn de [[ynstrumintalis]] alhielendal en waard it gebrûk fan 'e [[genityf]] (twadde namfal) beheind ta it omskriuwen fan besit. Fierders waard in grut tal ûngeregelde ferbûgingsfoarmen ta geregelde foarmen makke, wylst stadichoan ek de [[sinsbou]] folle minder fleksibel waard.<br/><br/>Tsjin 'e ein fan 'e [[tolfde iuw]] wie it Midingelsk alhiel ûntjûn, en hie it him sawol de Aldnoarske as de Normandyske ynfloeden folslein eigen makke. Fanwegen dy grutte útlânske ynfloeden hawwe guon [[taalkundige]]n de stelling ferdigene dat it Ingelsk eins beskôge wurde kin as in [[mingtaal]] of in [[kreoalske taal]]. Hoewol't rûnom tajûn wurdt dat it Aldnoarsk en it Normandysk-Frânsk in yngeande ynfloed op it Ingelsk útoefene hawwe, wurdt dy [[teory]], dy't de [[Midingelske kreoalske taalhypoteze]] neamd wurdt, ornaris ôfwiisd troch saakkundigen op it mêd fan 'e Ingelske taal.<br/><br/>It Midingelsk waard sprutsen oant it om [[1500]] hinne stadichoan oergie yn it [[Nijingelsk]]. Yn 'e Midingelske perioade krige it Ingelsk stadichoan mear [[prestiizje]], benammen nei't der ûnder de [[Hûndertjierrige Oarloch]] ([[1337]]-[[1453]]) tsjin [[Frankryk]] in nasjonale [[Ingelsen|Ingelske identiteit]] ûntstie dy't sawol de adel as it sljochtwei folk omfieme. Fanôf it [[regear]] fan [[Hindrik&nbsp;V fan Ingelân]] ([[1413]]-[[1422]]) naam it gebrûk fan it Anglo-Normandysk ôf, en yn [[1430]], ûnder it bewâld fan [[Hindrik VI fan Ingelân|Hindrik&nbsp;VI]], begûn it [[Keninklik Hof]] yn [[Westminster]] syn offisjele [[dokumint]]en yn it Ingelsk op te stellen. Nei't [[William Caxton]] yn [[1476]] de earste [[boekdrukparse]] yn Ingelân yntrodusearre hie, naam de ynfloed fan it Ingelsk noch fierder ta. Foarbylden fan [[literatuer]] yn it [[Midingelsk]] binne ''[[The Canterbury Tales]]'', fan [[Geoffrey Chaucer]], en de [[ridderroman]] ''[[Sir Gawayne and the Grene Knyght]]''.<br/><br/>===Nijingelsk===<br/>====Ier Modern Ingelsk====<br/>It [[Nijingelsk]]e tiidrek, dat omtrint [[1500]] úteinsette, wurdt faak noch fierder ûnderferdield, wêrby't it âldste stadium bekend stiet as [[Ier Modern Ingelsk]] ([[1500]]-[[1700]]). Yn dy perioade fûn der fierdere ferienfâldiging en teffens [[standerttaal|standerdisaasje]] plak, mar it Ier Modern Ingelsk waard fral karakterisearre troch de [[Grutte Ingelske Klankferskowing]]. Dat wie in taalkundich proses dêr't de klank fan [[fokaal|fokalen]] troch feroare: [[healiepen fokaal|healiepen]] en [[iepen fokaal|iepen fokalen]] waard [[klankferheging|ferhege]], wylst [[tichte fokaal|tichte fokalen]] ta [[twaklank]]en [[brekking (taalkunde)|brutsen]] waarden. Om't dat proses in [[keatlingferoaring]] wie, wat sizze wol dat eltse [[klankferskowing]] ta in folgjende klankferskowing late, duorre it fan omtrint [[1350]] oant [[1700]].<br/><br/>Om in foarbyld te jaan: it [[wurd]] ''bite'' ("bite") waard yn it Midingelsk oarspronklik útsprutsen as [bi:t] (biit), mar ferskode ûnder de Grutte Ingelske Klankferskowing yn útspraak ta [bait] (bait). Krektsa ferskode ''late'' ("let") fan [la:t] (laat) nei [le:t] (leet). Om't it Ingelsk nea [[stavering]]sherfoarmings trochfierd hat en dus noch foar in wichtich diel as it Midingelsk skreaun wurdt, ferklearret dizze klankferskowing wêrom't in protte Ingelske fokalen in folslein oare útspraak hawwe as fokalen yn hast alle oare skreaune talen. Ek nei't de Grutte Ingelske Klankferskowing útwurke wie, hie it Ingelsk fan doe noch ferskillen mei de taal fan hjoed, mei't bgl. [[wurdbegjin|wurdinisjale]] [[konsonantkluster]]s, lykas [kn], [ɡn] en [sw] yn wurden as ''knight'' ("ridder"), ''gnat'' ("langpoat"), resp. ''sword'' ("swurd") doe noch útsprutsen waarden, wylst se tsjinwurdich [[stille letter|stil]] binne.<br/>[[File:Othello title page.jpg|thumb|right|200px|De foarside fan 'e earste [[útjefte]] fan [[Shakespeare]] syn ''[[Othello]]'', út [[1622]].]]<br/><br/>It Ier Modern Ingelsk wie de taal fan 'e beruchte [[Hûs Tudor|Tudor]]-[[kening]] [[Hindrik VIII fan Ingelân|Hindrik&nbsp;VIII]], en fan 'e [[Elizabetaanske Tiid]], doe't de Ingelske [[kultuer]] en [[literatuer]] in grutte bloei trochmakken. De meast foaroansteande literêre fertsjintwurdiger fan dit taalstadium is de ferneamde [[toanielskriuwer]] en [[dichter]] [[William Shakespeare]]. In protte fan 'e [[grammatika]]le eigenaardichheden dy't syn wurk hjoed oan 'e dei sa'n tipelsinnige en [[argaïsme|argayske]] lading jouwe, binne eins neat oars as treffende karakteristiken fan it Ier Modern Ingelsk. Mei oare wurden: Shakespeare skreau gewoan yn 'e [[sprektaal]] fan syn tiid, al hoe teätrysk oft syn taalgebrûk tsjintwurdich ek oandocht. Behalven it [[oeuvre]] fan Shakespeare wie ek de ''[[King James Bible]]'', út [[1611]], in tige ynfloedrike Ingelske [[bibel]]oersetting, yn it Ier Modern Ingelsk skreaun.<br/><br/>====Modern Ingelsk====<br/>It [[Modern Ingelsk]] is it lêste taalstadium fan it Ingelsk, dat de perioade fan [[1700]] oant no beslacht. It wie benammen yn dy perioade dat it Ingelsk him ûntjoech ta in wrâldtaal troch it Britske [[kolonialisme]] en de [[polityk|geopolitike]] dominânsje fan [[Grut-Brittanje]] op it mêd fan [[hannel]], [[wittenskip]] en [[technology]], [[diplomasy]], de [[skiene keunsten]] en [[ûnderwiis]]. Op dy manear koe it Ingelske taalgebiet him útwreidzje nei [[Noard-Amearika]], [[Australaazje]], it [[Karibysk Gebiet]], it [[Yndyske subkontinint]] en dielen fan [[Afrika]].<br/><br/>Yn 'e post-koloniale tiid ûntjoegen guon fan 'e eardere [[koloanje]]s, dêr't de Britten it Ingelsk yntrodusearre hiene, harren eigen [[taalnoarm]]en. Wylst yn Ingelân yn [[1755]] [[Samuel Johnson]] de Ingelske [[standerttaal]] fêstlei yn syn wurk ''A Dictionary of the English Language'', ûntwurp [[Noah Webster]] yn [[1828]] in [[stavering]] foar it [[Amerikaansk-Ingelsk]] dy't op guon punten fan 'e [[Britsk-Ingelsk]]e noarmen ôfwykte. Sa kin it dat [[wurd]]en as ''colour'', ''flavour'', ''to colonise'' en ''to organise'' yn 'e [[Feriene Steaten]] skreaun wurde as ''color'', ''flavor'', ''to colonize'' en ''to organize''. Underwilens rekken yn Grut-Brittanje sels net-standerdisearre skaaimerken, dy't yn [[dialekt]]en en [[sosjolekt|taalfoarmen fan 'e legere maatskiplike klassen]] brûkt waarden, [[stigma]]tisearre, mei as gefolch dat sokke taaleleminten ûnder de [[middenstân]] fluch oan prestiizje (en gebrûk) ynboeten.<br/><br/>Oangeande de [[grammatika]]le ûntwikkeling kin steld wurde dat it Modern Ingelsk in stadium berikt hat wêryn't it [[namfal]]systeem suver folslein ferdwûn is, en him inkeld noch uteret yn [[persoanlike foarnamwurden]] as ''he'' en ''him'' ("hy" en "him"), ''she'' en ''her'' ("sy" en "har") en ''who'' en ''whom'' ("wa" en "waam"), en yn 'e tafoeging fan 'e [[besitlik foarnamwurd|besitlike]] ''-'s'' yn foarmen as ''John's book'' ("Jans boek"). De [[sinsbou]] hat no in fêste folchoarder fan [[ûnderwerp (taalkunde)|ûnderwerp]]-[[tiidwurd]]-[[saaklik foarwerp]] oannommen, en de [[to do-stipe|''to do''-stipe]] yn [[fraach|fragen]] en ûntkennings (''Do you see it?'' ynstee fan ''See you it?''; ''If you don't come'' ynstee fan ''If you come not'') is universeel ynfierd. It feroarjen fan ûngeregelde foarmen yn geregelde giet noch altyd stadich troch, lykas de [[mulwurd]] ''dreamt'' ("dreamd") en ''burnt'', dy't hieltyd faker ''dreamed'' en ''burned'' wurde, en teffens wurde der almar faker analytyske alternativen brûkt foar ferbûgingen, bgl. ''more polite'' ("mear fatsoenlik") ynstee fan ''politer'' ("fatsoenliker").<br/>

Werom nei "Ingelsk".

Untfongen fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Ingelsk"

Navigaasjemenu

(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":122,"wgHostname":"mw1330"););

This page is only for reference, If you need detailed information, please check here

Ac06 PPxzn0Y0g6lLVjI,dwrAUeQOYthp,ljCkeKS,3Nv0XL54,Ro 0 Bp,0FPcW4ct9Eu7rfbQnIgxP8o1rIc

搜尋此網誌

Dgdrxrt

Besjoch de boarne foar Ingelsk Navigaasjemenu-revi-revi

Besjoch de boarne foar Ingelsk

Navigaasjemenu

Persoanlike ynstellingen

Nammeromten

Farianten

Werjeften

Mear

Sykje

Navigaasje

Helpmiddels

Yn oare talen

Popular posts from this blog

253 دساں سائینسی کھوجاں موتاں کھوج پتر

Boston (Lincolnshire) Stedsbyld | Berne yn Boston | NavigaasjemenuBoston Borough CouncilBoston, Lincolnshire